Promocja „Wierszy i Sonetów łowickich Tadeusza Bączkowskiego” i rozstrzygnięcie konkursu poetyckiego na podsumowaniu projektu „Małe Granty 2016” – 20 czerwca 2016 r.
W Łowickim Ośrodku Kultury podsumowano projekt „Akcja AB w Łowiczu. Wiersze i sonety łowickie Tadeusza Bączkowskiego”.
Projekt Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk realizowany był w ramach konkursu Małe Granty 2016 i składał się z kilku wydarzeń. Pierwszym z nich była sesja popularno-naukowa poświęcona akcji AB z czasów II wojny światowej, która odbyła się w 1 kwietnia 2016 r. w II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu. 20 czerwca miały miejsce promocja „Wierszy i sonetów łowickich” autorstwa Tadeusza Bączkowskiego oraz ogłoszenie wyników konkursu poetyckiego.
Od ŁTPN „W 2016 roku minęło 75 lat od tragicznych wydarzeń, które w historii otrzymały nazwę „Akcji AB”, przeprowadzonej na ziemiach Generalnego Gubernatorstwa w latach 1940 – 1941. 1 kwietnia 1941 roku został rozstrzelany również łowiczanin, poeta, drukarz, wydawca – Tadeusz Bączkowski.
Aleksander Niebudek, członek Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, podjął starania o uczczenie pamięci 20. łowiczan zamordowanych w Palmirach, a wśród nich Tadeusza Bączkowskiego. W roku jubileuszu 880-lecia Łowicza Łowickie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, dzięki „Małym Grantom 2016”, zorganizowało sesję popularno-naukową nt. „Akcja AB w Łowiczu”, konkurs poetycki dla młodzieży łowickich szkół, wydało pocztówkę okolicznościową oraz tomik wierszy, który oddajemy w Państwa ręce.
Tadeusz Bączkowski urodził się 29 maja 1904 r. w Dębsku – Kasie, pow. sochaczewski. Ojciec Franciszek był zarządcą majątku, a matka Anna z d. Niebudek nauczycielką. Miał dwóch starszych braci: Jana i Józefa oraz młodszą siostrę Annę.
Po wybuchu I wojny światowej, jako bezdomny uciekinier, z bratem Józefem, znalazł schronienie w bursie Rady Głównej Opiekuńczej w Żbikowie. Tam wstąpił do harcerstwa. W 1917 r. wrócił do Łowicza, aby kontynuować edukację. W 1919 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum Państwowym im. ks. Józefa Poniatowskiego. Założył i pro-wadził kółko literackie, któremu przewodniczył. Wspólnie z Tadeuszem Gumińskim współredagował pisemko harcerskie „Pobudka”. Maturę uzyskał w 1926 r. Rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Tam zetknął się z ruchem narodowym, którego ideologia była mu bliska. Przez trzy kadencje pełnił funkcję przewodniczącego Akademickiego Koła Łowiczan. Niezaliczenie w terminie egzaminów było przyczyną powołania do baonu Podchorążych Rezerwy nr 10 w Gródku Jagiellońskim w sierpniu 1929 r. W 1930 r. wspólnie z Tadeuszem Gumińskim zorganizował protest łowickiej młodzieży akademickiej przeciwko bezprawnemu traktowaniu więźniów w tzw. procesie brzeskim. W latach 1930 – 1935 pracował jako urzędnik u sędziego śledczego, a następnie w prokuraturze. W 1931 roku podjął próbę zaspokojenia swoich ambicji dziennikarskich. Przez jeden miesiąc wydawał dodatek do dziennika warszawskiego ABC organu Obozu Narodowe-go. Redaktorem odpowiedzialnym był jego wuj Bolesław Golędzinowski.
W 1933 r. otrzymał stopień podporucznika i przydział mobilizacyjny do 10 pp w Łowiczu. W 1935 r. zawarł związek małżeński z Janiną Ledzion (mgr psychologii, absolwentką żeńskiego Gimnazjum im. J. U. Niemcewicza).
W 1936 r., dzięki premii 5 tys. zł, która padła na obligacje państwowe, otworzył drukarnię przy ul. 11 listopada nr 2 w Łowiczu. Drukarnia była wyposażona w maszynę drukarską z napędem elektrycznym i drukarkę ręczną oraz kompletną introligatornię. Od maja 1936 r. zaczął wydawać tygodnik społeczno–polityczny „Polska Narodowa”, która wychodziła do końca 1938 r. W 1937 r. wydał tomik felietonów „Na drodze do Damaszku”, jednocześnie pisał wiersze, które publikował w „Łowiczaninie” i „Polsce Narodowej”.
Od 15 stycznia do 3 września 1939 r. wydawał „Gazetę Łowicką”. Bączkowski był jednocześnie redaktorem, wydawcą i głównym autorem artykułów. Drukował książki, broszury, afisze, ulotki, itp. Z racji swoich narodowych poglądów miał częste kłopoty z cenzurą, dlatego nie został zmobilizowany. Wojna i okupacja nie przerwały działalności drukarni. Prowadził ją za zgodą władz okupacyjnych, które zlecały druk przepustek, kartek żywnościowych, kenkart i obwieszczeń. Drukarnia pracowała również na potrzeby konspiracji.
Trudno jest dziś określić kiedy nawiązał kontakt z Polską Organizacją Wojskową. Wiele wskazuje na to, że miał też powiązania z Narodową Organizacją Wojskową. Został aresztowany 9 marca 1941 r. w ramach tzw. Akcji AB. Poddany brutalnemu śledztwu, mimo to do niczego się nie przyznał. Wywieziony na Pawiak pierwszym transportem 30 marca 1941 r., rozstrzelany w grupie 20. skazanych na karę śmierci 1 kwietnia w Palmirach. Drukarnia została skonfiskowana. Podczas ekshumacji w 1945 r. nie został rozpoznany. Spoczywa w nieoznaczonej mogile.
Tradycje drukarskie Tadeusza Bączkowskiego kontynuuje drukarnia „Łowiczanka” Agnieszki Krajewskiej, w której znajduje się zakupiona w 1936 r. przez Bączkowskiego niemiecka typograficzna płaska maszyna drukarska z napędem elektrycznym firmy Rockstroch & Schnieder Naghe A. G. Dresden. Znajdują się tam również kasety (kaszty) z czcionkami. Zakład podtrzymuje również tradycje introligatorstwa, które są typową pracą rąk ludzkich, a przetrwanie tego zawodu było możliwe dzięki wiedzy przekazywanej przez jednego pracownika drugiemu. Stare maszyny drukarskie i introligatorskie można zobaczyć w ekspozycji muzealnej „Stara Drukarnia” przy ul. Podrzecznej 2 w Łowiczu. Maszyny i urządzenia są sprawne i gotowe do pracy. Tym bardziej jesteśmy dumni, że „Wiersze i sonety Tadeusza Bączkowskiego” ukazały się drukiem dzięki przychylności Zakładu Graficznego „Łowiczanka”.
Już jako młodzieniec zainteresował się poezją i zaczął pisać wiersze. Teraz utwory Tadeusza Bączkowskiego ukazały się w publikacji „Wiersze i sonety łowickie””.
Tadeusz Żaczek Prezes ŁTPN
„Postać Tadeusza Bączkowskiego była owiana atmosferą tajemniczości. Podczas spotkań rodzinnych moje ciotki i stryjowie, Jego rówieśnicy, zastanawiali się, kim byłby Tadeusz, gdyby nie zginął 1 kwietnia 1941 r. w Palmirach w wieku 37 lat. Często rozmawiano o jego twórczości. Jego talent literacki i dziennikarski uchodził już za bardzo dojrzały.
W 1937 r. wydał swoje felietony w formie książki pt. „Na drodze do Damaszku” nakładem „Polski Narodowej” w Łowiczu. W zasobach rodzinnych nie zachowały się oryginały wierszy z różnych przyczyn, m.in. aresztowania i przeszukania w czasach okupacji i stalinizmu. Jedynie ciotka, a zarazem matka chrzestna, Maria Golędzinowska, która dokładnie znała jego twórczość „wyciągała artykuły i wiersze Tadka. Wyjaśniała, które są Jego, chociaż podpisane innymi inicjałami lub pseudonimami”.
Ta informacja pozwoliła na poszukiwania wierszy, które publikował w „Łowiczaninie” podpisane inicjałami „B”, „T”, „TB”, „Tadeusz Zadora” i własnym nazwiskiem. Ocalały rękopisy wierszy i dokumenty drukarni, które Zygmunt Pągowski, po aresztowaniu Tadeusza, wyniósł z drukarni. Znajdują się w Archiwum Państwowym w Warszawie Oddział w Łowiczu tworząc Zbiór T. i Z. Pągowskich.
Pozwoliło mi to z dużą dozą prawdopodobieństwa odszukać jego wiersze zamieszczone w gazetach. Aby przybliżyć klimat tamtego okresu zamieszczono pocztówki i zdjęcia oraz rękopisy wierszy. Był postacią, która oddziaływała na życie kulturalne przedwojennego Łowicza i zasłużył na to, aby przypomnieć Jego twórczość.
Dlatego postanowiłem przypomnieć Jego wiersze pisane w czasach młodości i okresie studiów, gdyż później zarzucił ich pisanie na rzecz felietonów i prowadzenia gazety.
Aby „Wiersze i sonety łowickie” Tadeusza Bączkowskiego mogły się ukazać drukiem potrzebne było wsparcie wielu osób. Serdeczne podziękowania kieruję do Janusza Pągowskiego, za ocalenie rękopisów znajdujących się w drukarni, wyniesionym wraz z innymi dokumentami przez ojca Zygmunta Pągowskiego. Obecnie znajdują się w Archiwum Państwowym w Warszawie Oddział w Łowiczu. Dziękuję Andrzejowi Biernackiemu i Markowi Wojtylakowi za przypomnienie po raz pierwszy postaci Tadeusza Bączkowskiego i publikację części Jego wierszy w „Notatniku kulturalnym CDN”, nr VI z 1998 r.
Jeszcze raz Markowi Wojtylakowi, dziękuję za to, że namówił mnie do podjęcia działań w celu publikacji twórczości Tadeusza Bączkowskiego. Katarzynie Woźniak za pomoc w przepisaniu wierszy. Prezesowi Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk za zgodę na wydanie tomiku wierszy pod egidą Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i podjęcie starań o uzyskanie środków na ten cel. Adamowi Kalinowskiemu za opracowanie graficzne okładki i pocztówki oraz przygotowanie zdjęć do druku. Agnieszce Pawłowskiej–Kalinowskiej za wykonanie składu, redakcję techniczną, korektę i opiekę nad realizacją projektu wydania wierszy.
Andrzejowi Chmielewskiemu za użyczenie pocztówek łowickich z okresu międzywojennego ilustrujących wiersze w publikacji. Rafałowi Michałowskiemu za użyczenie zdjęć cmentarza w Palmirach. Maciejowi Malangiewiczowi, Dyrektorowi ŁOK, za wszelką pomoc przy wydaniu tomiku i wsparcie finansowe. Agnieszce Krajewskiej, właścicielce Drukarni Łowiczanka, za druk tomiku wierszy i pocztówek oraz wsparcie finansowe tego przedsięwzięcia.
Dziękując poszczególnym osobom uwzględniłem kolejność wykonywanych prac przy wydaniu tomiku. Należy podkreślić, że wszystkie te osoby całą pracę wykonały społecznie, za co serdecznie dziękuję
Aleksander Niebudek
Podczas Sesji popularno-naukowej „W 75. rocznicę Akcji AB” 1 kwietnia 2016 r., która odbyła się w II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu, ogłoszono konkurs poetycki. Celem konkursu była popularyzacja twórczości literackiej, wyłowienie talentów literackich, motywowanie do pracy nad własnymi zdolnościami oraz promocja uzdolnionych twórców.
Konkurs był adresowany do uczniów łowickich szkół. Warunkiem uczestnictwa było nadesłanie dotąd niepublikowanych i nienagradzanych w innych konkursach wierszy (maksymalnie pięciu) o dowolnej tematyce.
Regulamin konkursu rozesłano do szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych na terenie Łowicza oraz zamieszczono na stronie internetowej II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu. Informacje o konkursie zostały rozpowszechnione przez media lokalne. Termin nadsyłania prac upłynął 10 czerwca 2016 r. o godz. 15.00. Organizatorzy przyjęli 15 wierszy od 3 autorów szkół ponadgimnazjalnych i 26 wierszy od 8 autorów szkół gimnazjalnych.
Komisja konkursowa w składzie:
Tadeusz Żaczek – dr historii, Prezes Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – Przewodniczący Komisji,
Dorota Urbańska – Dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu wiceprzewodnicząca Komisji,
Jury oceniające:
Zbigniew Kostrzewa – przewodniczący Jury,
Alina Owczarek – Cichowska – członek Komisji,
Magdalena Pakulska – członek Komisji,
Renata Frączek – członek Komisji,
Anna Żaczek – członek Komisji
dokonała oceny złożonych prac i wyłoniła laureatów.
Obowiązki sekretarza Konkursu pełniła Agnieszka Pawłowska–Kalinowska.
Osoby nagrodzone otrzymały nagrody ufundowane przez:
– Burmistrza Miasta Łowicza,
– Łowicki Ośrodek Kultury,
– Andrzeja Biernackiego Galeria Browarna,
– Marzenę Kozanecką-Zwierz – Muzeum w Łowiczu,
– Magdalenę Bartosiewicz,
– Andrzeja Chmielewskiego,
– Koło Wychowanków i Wychowanek I Liceum Ogólnokształcącego im. Józefa Chełmońskiego w Łowiczu,
– Marka Wojtylaka,
– Aleksandra Niebudka,
oraz organizatorów konkursu: Łowickie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu.
Komisja wyłoniła laureatów
w kategorii szkoły ponadgimnazjalne:
I miejsce – za zestaw 5-ciu wierszy – Marta Dziedziela, II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu,
II miejsce – nie przyznano,
III miejsce – nie przyznano.
Przyznano wyróżnienie:
Martyna Moskalewicz, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 3 im. Władysława Stanisława Reymonta w Łowiczu.
– w kategorii szkoły gimnazjalne:
I miejsce – Zuzanna Portasz za wiersz „Świeczki”, Gimnazjum Nr 2 im. Jana Wegnera w Łowiczu,
II miejsce – Julia Sieczkowska za wiersz „Wspomnienia z podróży Stasia i Nel”, Gimnazjum Nr 2 im. Jana Wegnera w Łowiczu,
III miejsce – nie przyznano
Przyznano wyróżnienie:
Wiktoria Sulak za zestaw wierszy, Gimnazjum nr 4 im. Jana Pawła II w Łowiczu.
oprac. Agnieszka Pawłowska-Kalinowska