Dokładnie w 80. Rocznicę powstania Szarych Szeregów – 27 września – w Łowiczu odbył się Zjazd Członków łowickiego oddziału Stowarzyszenia Szarych Szeregów. Uczczono również 20. rocznicę odsłonięcia pomnika Szarych Szeregów na cmentarzu Katedralnym i 10. rocznicę współpracy z II LO.
W tym roku, nieco inaczej niż przez ostatnie 9 lat, uroczystości miały miejsce w Sali barokowej łowickiego muzeum.
Konspiracyjna organizacja harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego została powołana dokładnie 27 września 1939 r. w Warszawie przez członków Rady Naczelnej ZHP. Młodzież opowiedziała o historii powstania Szarych Szeregów w Polsce w 1039 roku.
O początkach Stowarzyszenia Szarych Szeregów mówił druh Kazimierz Szymański, prezes łowickiego oddziału Stowarzyszenia Szarych Szeregów.
Aleksander Niebudek zaprezentował postać ks. Prałata Stefana Wysockiego.
Ważnym punktem uroczystości było odczytanie historycznego aktu erekcyjnego pomnika Szarych Szeregów na cmentarzu katedralnym, który odsłonięto 18 września 1999 roku.
Prezes Kazimierz Szymański i Tadeusz Żaczek odczytali również Uchwałę Walnego Zgromadzenia Stowarzyszenia, w której przekazano 200. egzemplarzy książek – lektur szkolnych – należących do Stowarzyszenia II Liceum Ogólnokształcącemu im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu. Książki przekazano na ręce Agnieszki Ruty-Kucińskiej – Dyrektor II LO.
Bogaty program artystyczny przygotowała młodzież II LO.
Przepięknym uzupełnieniem Zjazdu stała się prezentacja wystawy w Muzeum w Łowiczu „Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni…”, na którą zaprosił dr Tomasz Romanowicz.
Uczestnicy obejrzeli zdjęcia pochodzące ze zbiorów Muzeum w Łowiczu, Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu, Stowarzyszenia Historycznego im. 10 pułku piechoty w Łowiczu i Łowickiego Wehikułu Czasu.
Na ręce Prezesa włodarze miasta i przedstawiciele powiatu, zaproszeni gości, członkowie Stowarzyszenia, młodzież, złożyli gratulacje z okazji 80. rocznicy powstania Szarych Szeregów.
Podczas uroczystości odbyła się również promocja książki, której autorkami są Agnieszka Pawłowska-Kalinowska i Anna Żaczek, ściśle współpracujące z ramienia II LO ze Stowarzyszeniem.
Poniżej przytaczamy słowa wstępu do książki, która podsumowuje pracę na rzecz Stowarzyszenia w latach 2009 – 2019.
„Łączą nas więzi przyjaźni…”
Dziesięć lat współpracy Stowarzyszenia Szarych Szeregów Od-dział w Łowiczu z II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu stało się okazją do opublikowania wspomnień z wydarzeń, które wielu osobom zapadły w pamięć. Dziesięć lat współpracy to krótki, ale i zarazem długi okres czasu. Tak wiele się zdarzyło. Udało się przypomnieć idee Szarych Szeregów i zachować pamięć o ludziach i wydarzeniach z najtrudniejszego okresu historii Polski – II wojny światowej.
„Czuwaj i walcz, codziennie i nieustannie” – motto to przyświecało każdemu naszemu działaniu, by zachować tę część historii łowickich harcerzy. Książka ta stanowi kalendarium wydarzeń z okresu niezwykle owocnej współpracy, która pozwoliła ocalić pamięć o łowickich Szaroszeregowcach. Każdego dnia wypełniała się idea „Pojutrze”. „Pojutrze” to pierwsze spotkanie z członkami Zarządu Stowarzyszenia Szarych Szeregów, którzy zaproponowali współpracę II Liceum Ogólnokształcącemu im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu, to także chęć podjęcia tej współpracy przez kierownictwo szkoły. „Pojutrze” to przekazywanie młodemu pokoleniu ideałów i wartości szaroszeregowych. Bo historia toczy się dalej, a „Pojutrze” wciąż trwa.
Początki współpracy Stowarzyszenia Szarych Szeregów z II Liceum Ogólnokształcącym w Łowiczu miały miejsce wiosną 2009 r. Tadeusza Żaczka, Prezesa Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Dyrektora Szkoły, w której odbył się pierwszy w historii Zjazd Środowiska Szarych Szeregów, odwiedzili druhowie śp. Stanisław Teleman i śp. Jan Straszyński oraz obecny Prezes Stowarzyszenia Kazimierz Szymański. W części rozmów uczestniczyła nauczyciel-ka II LO Agnieszka Pawłowska–Kalinowska. Rozmowy dotyczyły wydania książki „Szare Szeregi w Łowiczu i powiecie łowickim” i zorganizowania zjazdu z okazji 70. rocznicy powstania Szarych Szeregów.
Wielkie wydarzenie – Wieczornica z okazji 70-lecia powstania Szarych Szeregów odbyła się 11 września 2009 roku.
Już 23 kwietnia 2010 r. łowicki Oddział Stowarzyszenia zawarł umowę o współpracy z II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika. Porozumienie podpisali śp. Stanisław Teleman – Prezes Stowarzyszenia i Dorota Urbańska – Dyrektor II LO. Zakładało ono ustanowienie Dnia Szarych Szeregów w rocznicę powstania organizacji, gromadzenie i eksponowanie pamiątek poświęconych Sza-rym Szeregom, wspieranie pocztu sztandarowego Stowarzyszenia podczas uroczystości patriotycznych oraz opiekę nad pomnikiem Szarych Szeregów na cmentarzu Katedralnym w Łowiczu. Szkoła ma również wspomagać Oddział w organizacji corocznych Zjazdów członków Stowarzyszenia i innych spotkań.
Ważnym wydarzeniem w historii współpracy było ustanowienie Odznaki „Przyjaciel Szarych Szeregów” wręczanej osobom, które w uznaniu Kapituły Odznaki krzewią idee Szarych Szeregów. Do dziś odznakę przyznano 103. osobom. Wiele spośród nich, decyzją Stowarzyszenia Szarych Szeregów, zostało przyjętych w jego poczet.
Wspólnie posadziliśmy dwa „dęby katyńskie”. Zorganizowaliśśmy i rozstrzygnęliśmy miejsko–powiatowy konkurs „Szare Szeregi – Historia znana i nieznana”. Nagrodzone prace zostały opublikowane w Biuletynie Informacyjnym, który wydało II LO.
Dnia 20 października 2010 roku członkowie łódzkiego oddziału przekazali szkole pierwsze materiały i pamiątki dotyczące historii łowickich Szarych Szeregów. Archiwum zawierało materiały publikowane i niepublikowane, które zajmowały niewielką szafkę w sali historycznej szkoły.
W 2013 roku Stowarzyszenie powołało Zespół Archiwalno–Historyczny Stowarzyszenia, do którego członkowie łowickiego oddziału przekazali materiały i pamiątki dotyczące historii łowickich Szarych Szeregów. Zewidencjonowane materiały włączono do Archiwum Szarych Szeregów.
W kolejnych latach członkowie przekazywali następne materiały, które po włączeniu do zasobów Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu pozwolą na zachowanie historii i upamiętnienie jej dla przyszłych pokoleń. W dniu 25 września 2015 r. podpisano Porozumienie z Archiwum Państwowym w Warszawie Oddział w Łowiczu, które reprezentował Marek Wojtylak.
Członkowie Stowarzyszenia prowadzą pracę badawczą i popularyzatorską. Wygłaszają referaty i publikują artykuły na temat historii Szarych Szeregów. Podczas sesji popularnonaukowej z okazji 75-lecia powstania Szarych Szeregów zaprezentowaliśmy pracę Zespołu Archiwalno–Historycznego, który zewidencjonował materiały przekazane do Archiwum Szarych Szeregów, znajdującego się w II LO. Referaty wygłosili Tadeusz Żaczek, Marek Wojtylak i Agnieszka Pawłowska–Kalinowska.
Podczas Zjazdu w 2014 r. udało się nagrać wspomnienie komendanta Szarych Szeregów Janusza Karpińskiego. Rozmowę poprowadził Tadeusz Żaczek.
Wiceprezes Stowarzyszenia Szarych Szeregów Oddział w Łowiczu Tadeusz Żaczek i członek Zarządu Stowarzyszenia Agnieszka Pawłowska–Kalinowska 10 lutego 2016 r. wzięli udział w spotkaniu przedstawicieli stowarzyszeń z wojewodą łódzkim Zbigniewem Rauem w łowickim ratuszu. Na spotkanie przybyli przedstawiciele 26. stowarzyszeń i innych podmiotów, działających na te-renie miasta Łowicza.
W marcu 2015 roku Agnieszka Pawłowska–Kalinowska i Tadeusz Żaczek podczas Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej wygłosili referaty pt. „Materiały źródłowe do badań działalności Szarych Szeregów podczas II wojny światowej” i „Akcja M w Łowiczu”.
W maju 2015 r. w Łowickim Ośrodku Kultury Tadeusz Żaczek wygłosił referat na temat historii powstania Szarych Szeregów. Wyświetlono wówczas film z akademii z okazji 75-lecia Szarych Szeregów.
Na wniosek złożony przez Tadeusza Żaczka, Prezesa Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 9 maja 2015 r. odsłonięto na ulicy Kurkowej w Łowiczu tablicę upamiętniającą Żołnierzy Niezłomnych.
W maju 2015 r. uczniowie II LO odbyli wycieczkę po Warszawie śladami Szarych Szeregów.
7 października 2015 r. Agnieszka Pawłowska–Kalinowska i Tadeusz Żaczek wygłosili referaty podczas konferencji naukowej nt. „Ocalone z nieludzkiej ziemi”.
Bardzo ważnym wydarzeniem były odwiedziny u druhny Marii Kutkowskiej–Matwiejczyk z okazji 100-lecia Jej urodzin 12 lutego 2016 r.
6 czerwca 2016 r. druhowie Kazimierz Szymański, Stanisław Kowalczyk i Agnieszka Pawłowska–Kalinowska wraz z Burmistrzem Łowicza Krzysztofem Janem Kalińskim odwiedzili w Węglińcu druha Janusza Karpińskiego z okazji 95. rocznicy urodzin.
W 2016 roku ksiądz prałat Stefan Wysocki został nominowany do Nagrody „Totus 2016” w kategorii „Osiągnięcia w dziedzinie kul-tury chrześcijańskiej”. Jesteśmy wdzięczni, że los postawił księdza Stefana na naszej drodze. Uczennica II LO Justyna Antosik zdobyła wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie „Krąg” w kategorii pra-ca indywidualna, przygotowując album o zmarłym w 2017 roku śp. księdzu prałacie Stefanie Wysockim.
W działalności Stowarzyszenia zdarzały się też smutne chwile. Kolejni członkowie Szarych Szeregów odchodzili na „wieczną war-tę”. Reprezentanci Stowarzyszenia uczestniczyli ze sztandarem w ostatniej drodze wielu z Nich. Od 2009 r. odeszli: Wieńczysława Ganicka–Stasykiw, Janusz Karpiński, Stanisław Kowalczyk, Józef Kozieradzki, Jerzy Nowak, Eugeniusz Nowakowski, Eugeniusz Pawlak, Jan Płuska, Maria Płuska, Tadeusz Pokorski, Stanisław Stokowski, Jan Straszyński, Marian Szymański, Stanisław Teleman, Roman Tyjewski, Jan Warda, Henryk Wojda, Jerzy Wojda, Tadeusz Wojda, Mirosława Wilczyńska, ks. Stefan Wysocki, Mieczysław Zimny, Zdzisław Ziółkowski.
Każdego roku we wrześniu w szkole przy ul. Ułańskiej 2 w Łowiczu (dziś Zespół Szkół i Placówek Oświatowych Województwa Łódzkiego w Łowiczu) spotykają się Członkowie Stowarzyszenia Szarych Szeregów i ich rodziny. Zjazd odbywa się w budynku „Medyka”, w którym miało miejsce pierwsze spotkanie członków Środowiska Szarych Szeregów, a później Stowarzyszenia. Kierujemy serdeczne podziękowanie dla Dyrektora tej szkoły Tadeusza Żaczka za gościnę podczas corocznych spotkań.
Akademię z okazji Zjazdu przygotowują zawsze nauczyciele i uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego w Łowiczu. Członkowie Stowarzyszenia wraz z uczniami II LO biorą udział we wszystkich uroczystościach miejsko–powiatowych ze sztandarem Szarych Szeregów. Dziękujemy wszystkim uczniom włączającym się w przygotowywanie tych uroczystych spotkań.
Obecny na Zjazdach druh Tadeusz Grzybowski, członek Zarządu Głównego Szarych Szeregów, na łamach tygodnika „Nowy Łowiczanin” tak wypowiedział się na temat organizowanych w Łowiczu Zjazdów: „Przyjeżdżam tu jako reprezentant Zarządu, ale też dla własnej, wielkiej przyjemności. Jako osoba z zewnątrz mam porównanie z tym, jak to wygląda w innych miejscach w Polsce i muszę przyznać, że podczas gdy działalność Stowarzyszenia w wielu miejscach niestety zamiera wraz z odchodzeniem kolejnych druhów, tak u Was Oddział działa naprawdę prężnie, a nawet jeszcze się rozwija. Jestem pod wrażeniem działań Kazia Szymańskiego, który do tego doprowadził. Myślę, że bardzo mądrą decyzją było dopuszczenie do Stowarzyszenia rodzin Szaroszeregowców, bo w końcu kto może lepiej kultywować nasze działania, jeśli nie Ci, którzy zostali w tym etosie wychowani w rodzinnych domach?” (Matusiak Tomasz, Wciąż na warcie, pomimo dotkliwych strat, „Nowy Łowiczanin”, 2017, nr 40, s. 17.).
Ogromnym zaszczytem dla nauczycieli i absolwentów II LO była decyzja Walnego Zgromadzenia Członków Stowarzyszenia o włączeniu ich do jego struktur. Wieloletni Dyrektor Szkoły, który gościł uczestników Zjazdów – Tadeusz Żaczek pełni obecnie funkcję wice-przewodniczącego Stowarzyszenia. W poczet członków włączono również rodziny Szaroszeregowców, które chciały kontynuować ideały swoich najbliższych. Przekazują również najcenniejsze pamiątki do Zespołu Archiwalno–Historycznego Stowarzyszenia.
Słowa wdzięczności kierujemy do Marka Wojtylaka, kierownika Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Łowiczu, członka Stowarzyszenia Szarych Szeregów, za merytoryczną opiekę nad Zespołem Archiwalno–Historycznym Stowarzyszenia, włączenie go do zasobów Archiwum Państwowego i troskę o przekazane przez członków Szarych Szeregów materiały.
W przywracanie pamięci o łowickich Szarych Szeregach włącza się wiele instytucji.
Burmistrzowi Miasta Łowicza Krzysztofowi Janowi Kalińskiemu dziękujemy za pomoc w organizacji podróży sentymentalnych po Łowiczu i łowickich cmentarzach. Dziękujemy za wszelką działalność na rzecz zachowania pamięci o łowickich Szarych Szeregach.
Dziękujemy ks. prałatowi Wiesławowi Wronce, proboszczowi parafii Chrystusa Dobrego Pasterza w Łowiczu, dzięki któremu członkowie Szarych Szeregów co roku spotykają się na mszach świętych.
Dziękujemy Marcinowi Kazimierskiemu, właścicielowi Studio Kadr za dziesięcioletnią nieodpłatną pracę, mającą na celu utrwalanie przebiegu Zjazdów Członków Stowarzyszenia w postaci nagrań.
Dziękujemy za zaangażowanie łowickim harcerzom, którzy aktyw-nie włączają się w organizację uroczystości, pełnią warty przy pomniku Szarych Szeregów na cmentarzu Katedralnym. Lokalnym mediom „Nowy Łowiczanin” i „lowicz24.eu” za obszerne relacjonowanie tych wydarzeń na swoich łamach.
Oddając w Państwa ręce niniejszą publikację, dziękujemy wszystkim osobom i instytucjom, które przyczyniły się do jej wydania. Dziękujemy członkom Stowarzyszenia Szarych Szeregów za przekazane rodzinne pamiątki i fotografie. Za wszelką działalność, która przyczynia się do upamiętniania działań Szaroszeregowców.
Dziękujemy Prezesowi Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk Tadeuszowi Żaczkowi za pomoc, wsparcie i merytoryczną opiekę nad wydawnictwem.
Burmistrzowi Miasta Łowicza Krzysztofowi Janowi Kalińskiemu za objęcie wydawnictwa Patronatem Honorowym.
Staroście Łowickiemu Marcinowi Kosiorkowi dziękujemy za wsparcie finansowe dla publikacji i każde dobre słowo kierowane w stronę łowickich Szarych Szeregów.
Podziękowania składamy Radzie Rodziców II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika, która wsparła wydawnictwo, przekazując środki na druk książki. Dziękujemy Dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Łowiczu Agnieszce Rucie–Kucińskiej za akceptację pomysłu wydania wspomnień i pomoc w jego realizacji.
Szczególne podziękowania kierujemy do Wydawnictwa „Sigma” ze Skierniewic za druk książki i wszelką pomoc przy jej wydaniu.
Składamy serdeczne podziękowanie za każde dobre słowo ze strony rodzin Szaroszeregowców i wspieranie działań, które pomagają nam wypełniać ideę „Pojutrze”.
Jak nie zawieść oczekiwań Szaroszeregowców? Te obawy towarzyszą nam każdego dnia.
Najserdeczniejsze podziękowania kierujemy w stronę Prezesa Stowarzyszenia Szarych Szeregów Oddział w Łowiczu druha Kazimierza Szymańskiego za zaufanie, jakim nas obdarzył i powierzenie nam tego niezwykle trudnego zadania. Obecność i autorytet Prezesa łowickiego Oddziału są dla nas wzorem jak wypełniać złożoną przysięgę, by „całym życiem służyć Bogu i Ojczyźnie”.
Opracowały: Agnieszka Pawłowska-Kalinowska, Anna Żaczek